Ticari Mülklerde Deprem Dayanımı Nasıl Okunur?

Bir konut binasının deprem dayanımı ayrı; bir ticari mülkün deprem dayanımı tamamen farklı bir denklem.

Çünkü ticari yapılar—ofis, dükkân, AVM, depo, showroom—yüksek insan sirkülasyonu, ağır ekipman kullanımı, geniş açıklıklar ve yüksek tavanlar gibi ek riskler taşır.

Antalya gibi turizm ve hizmet sektörünün yoğun olduğu bir şehirde ticari mülk seçimi yalnızca “lokasyon” ya da “kira getirisi” üzerinden okunamaz.

Asıl soru şudur:

Bu yapı depremde nasıl davranır?

Bu yazı, ticari mülk alırken veya kiralarken bakman gereken deprem dayanımı kriterlerini sade, net ve profesyonel bir çerçevede anlatıyor.

1. Yapının İskeleti: Kolon–Kiriş Sistemi Nasıl Kurulmuş?

Ticari yapılarda en büyük problem, kullanım amacı nedeniyle kolon azaltma eğilimidir.

Geniş dükkân, sergi alanı, market veya ofis katı elde etmek için kolonlar seyreltilir.

Bu seyrelme deprem davranışını doğrudan bozar.

Bunlara mutlaka bak:

• Kolon aralıkları çok geniş mi?

• Kolon sayısı kat planına göre yetersiz mi?

• Zemin katta kolonlar kaldırılmış mı?

• Kolon kesitleri yeterli mi?

En riskli senaryo:

Zemin kat tamamen açık, üst katlar kolonlu → “yumuşak kat”

Bu, ticari yapılarda en yaygın deprem yıkım sebebidir.

2. Perde Duvar Var mı? Yoksa Yalnızca Kolon mu Kullanılmış?

Deprem dayanımının omurgası perdedir.

Ticari yapılarda geniş alan elde etmek uğruna perde duvarlar azaltılır; bu da yapıyı kırılgan hâle getirir.

Kontrol et:

• Yapıda kaç adet perde duvar var?

• Asansör–merdiven çekirdeği perdeli mi?

• Perdeler simetrik konumlanmış mı?

Perdeli ticari bina → yüksek deprem dayanımı

Perdesiz ticari bina → yüksek risk

3. Zemin Kat Kullanımı: Ticari Yapıların Zayıf Halkası

Antalya’daki birçok ticari binada zemin kat:

• market,

• restoran,

• showroom,

• banka,

• depo

  olarak kullanılıyor.

Bu kullanımın ortak noktası: ağır yük + geniş açıklık.

Zemin kattaki risk işaretleri:

• Tavan yüksekliği gereğinden fazla artırılmışsa

• Gereksiz kolon kaldırılmışsa

• Bölme duvarlarla statik sistem oynanmışsa

• Depo olarak kullanılıyorsa ve ağır stok yükü varsa

Zemin katın kolona ihtiyacı vardır; ticari kullanım bunu genellikle zayıflatır.

4. Statik Proje ve Yapı Ruhsatı: Rakamlara Bakarak Dayanımı Okumak

Bir ticari mülk seçerken mülkün statik projesini istemek haktır.

Bu proje, yapının gerçek dayanımının diplomasıdır.

Statik projede özellikle bak:

• Beton sınıfı (C25 ve altı → riskli, C30+ → ideal)

• Donatı cinsi (B420C olmalı)

• Temel tipi (radye temel en iyisidir)

• Perde duvar oranı

• Katlara göre yük dağılımı

• Kiriş yüksekliği ve aks açıklığı

Sadece bir bakışta bile projenin ciddiyeti anlaşılır.

5. Geniş Açıklıklar: Ticari Yapıların “Deprem Kırılma Noktası”

Showroom, market ve spor salonu gibi ticari binalar neden yıkılmaya daha yatkındır?Çünkü açıklıklar çok geniştir.

Genel kural:

Açıklık büyüdükçe risk artar.

6–7 metre açıklık ticari mülklerde mümkündür ama:

• güçlü kiriş,

• perdeli sistem,

• doğru temel

  şarttır.

  
  

6. Çatı ve Üst Yükler: En İhmal Edilen Tehlike

Ticari yapılarda çatı katı çoğu zaman:

• klima dış üniteleri,

• havalandırma santralleri,

• güneş panelleri,

• su depoları

  ile doludur.

Bu makineler depremde aşırı ek yük oluşturur.

Kontrol et:

• Çatı yük dağılımı dengeli mi?

• Makineler ankrajlı mı?

• Çatı su yalıtımı yapıya ek yük bindiriyor mu?

Bu detaylar, ticari mülklerin deprem performansını belirleyen kritik unsurlardır.

7. Taşıyıcı Sisteme Müdahale Edilmiş mi?

Ticari alanlar sık yenilenir.

Bu yenilemeler, çoğu zaman farkında olmadan statik sisteme zarar verir.

Riskli müdahaleler:

• Kolonun çevresini daraltmak

• Kirişe alçıpan asma tavan delikleri açmak → yük bindirir

• Duvarı kaldırıp ortaya cam konmak

• Statik duvar yerine alçıpan kullanmak

• Asma kat eklemek

• Çatıya ağır pergola kurmak

Bir ticari mülk seçmeden önce yapılması gereken ilk şey:

binanın orijinal projesiyle mevcut hâlinin uyuşup uyuşmadığını kontrol etmek.

8. Zemin Etüdü: Ticari Yapıda En Çok İhmal Edilen Veri

Ticari yapılar daha büyük kütlelere sahip olduğu için zemin taşıma gücünün önemi ikiye katlanır.

Antalya’da ciddi farklar var:

• Konyaaltı → alüvyon, sıvılaşma riski

• Lara → geçirgen, gevşek tabakalar

• Altıntaş → dolgu ağırlıklı

• Kepez ve Döşemealtı → daha sağlam zeminler

Ticari mülk zemini, konuttan daha hassas incelenmelidir.

9. Son Kullanıcı İçin Hızlı Değerlendirme Check-List’i

Bir ticari mülke girdiğinde ilk 60 saniyede deprem riskini anlamak için:

• Kolonlar çok seyrek mi?

• Kolon kesitleri ince mi?

• Giriş katı çok yüksek mi?

• Geniş açıklıklar perde duvarsız mı?

• Asma kat var mı?

• Çatıda ağır yük var mı?

• Zemin eğimli veya dolgu izlenimli mi?

• Kirişler aşırı ince mi?

Bu soruların 3’ü bile “evet” ise profesyonel mühendis görüşü zorunludur.

Sonuç

Antalya’da ticari mülk seçerken sadece kira getirisi veya lokasyon değil;

yapının depremde göstereceği performans birinci sırada olmalı.

Çünkü ticari yapılar, konutlardan çok daha karmaşık yük dağılımına ve kullanıcı yoğunluğuna sahiptir.

Deprem dayanımını okumayı bildiğinde kazandığın yalnızca güvenlik değil;

uzun vadeli yatırım güvencesidir.