Statik Proje ve Taşıyıcı Sistem Kararları

Bir binanın estetiği gözle görünür; ama güvenliği gözle görünmez.

Kentsel dönüşümde veya yeni bir projede en kritik adım, çoğu kişinin fark etmediği bir dosyada saklıdır:

statik proje.

Bu dosya, binanın depremde nasıl davranacağını, yükleri nasıl taşıyacağını, kolon–kiriş sisteminin nerede konumlanacağını ve tüm yapının “hayatta kalma kapasitesini” belirler.

Antalya gibi zemin yapısı değişken, deprem riski orta ölçekli ama yapı stoğu yaşlı bir şehirde statik proje “estetikten önce gelen güvenlik”tir.

Bu yazı, statik projeyi anlaman için gerek duyduğun net çerçeveyi sunuyor.

1. Statik Proje Nedir?

Statik proje, bir yapının taşıyıcı sistemini belirleyen mühendislik planıdır.

Bu proje;

• yük dağılımını,

• deprem etkilerini,

• rüzgâr yüklerini,

• temel ve kolon boyutlarını,

• malzeme sınıflarını

  hesaplayarak güvenli yapı üretir.

  
  

Basitçe:

Statik proje → Binanın iskeleti.

Bir hata yapılırsa, o hata tüm yapıya yayılır.

2. Taşıyıcı Sistem Neyi Belirler?

Taşıyıcı sistem, binanın “yük taşıma mantığını” belirler.

Bu karar binanın kaderini belirler çünkü:

• Depremde nasıl salınacağını,

• Nerede hasar alacağını,

• Yıkılıp yıkılmayacağını,

• Kolonların nerede duracağını,

• Daire planının nasıl şekilleneceğini

  tamamen taşıyıcı sistem belirler.

Antalya’da özellikle 90’larda yapılan binalardaki temel problem:

kolon yerleşiminin ve rijitliğin plansız olması.

3. Antalya İçin En Uygun Taşıyıcı Sistemler

Antalya’nın zemin çeşitliliği çok yüksektir.

Bu nedenle taşıyıcı sistem her bölgeye göre farklı çalışır.

1. Konyaaltı – Alüvyon Zemin

• Yüksek yeraltı suyu

• Sıvılaşma riski→ Radye temel + perde duvar sistemi zorunluya yakın.

  
  

2. Muratpaşa – Eski Yerleşim

• Orta derecede sağlam zemin→ Çerçeve sistem + kritik noktalarda perde yeterlidir.

  
  

3. Kepez – Kayan Dolgu Zeminler

• Heterojen yapı→ Radye temel + yoğun perde duvarlı sistem en güvenlisi.

  
  

4. Döşemealtı – Kayalık ve Sağlam Zemin

→ Çerçeve sistem ile çok daha ekonomik çözümler üretilebilir.

Bu yüzden statik proje her bölgede aynı değildir;

zemin + mimari ihtiyaç + yönetmelik üçlüsü projeyi belirler.

4. Statik Projede Yer Alan Kritik Kararlar

1. Kolon Yerleşimi

• Rastgele kolon yerleşimi binayı zayıflatır.

• Kolonların simetrik dağılması rijitliği artırır.

• Kalabalık duvar planı iyi statik anlamına gelmez.

  
  

2. Perde Duvar Oranları

Depremde binayı tutan asıl sistem perdedir.

Antalya’da özellikle sıvılaşma riski olan bölgelerde:

• Asansör ve merdiven çekirdeği perdeli olmalı

• Zemin kattaki ticari kullanım nedeniyle perforasyon yapılmamalı

  
  

3. Döşeme Tipi

Kirişli döşeme, kirişsiz döşeme, asmolen döşeme…Her biri binanın deprem tepkisini değiştirir.

Antalya’da en stabil çözüm:

kirişli döşeme + perde çekirdek kombinasyonu.

4. Temel Tipi

• Radye temel

• Sürekli temel

• Kazıklı temel

Konyaaltı ve Lara hattında kazıklı temel gerekebilir.

5. Malzeme Sınıfı

Beton: C30–C35

Donatı: B420C

Bu iki veri statik projede yazılı değilse, proje güvenli değildir.

5. Statik Proje Neden Bu Kadar Kritik?

Çünkü yanlış kolon – kiriş yerleşimi görsellerde fark edilmez.

Sadece depremde kendini gösterir.

Bir binanın:

• ağır hasar alması,

• orta hasarla kurtulması,

• tamamen yıkılması

  %90 oranında statik projeye bağlıdır.

Dekorasyon, mimari, dış cephe…

Bunların tamamı güvenlik açısından “yan ürün”dür.

6. Kentsel Dönüşümde Statik Proje Hataları

Antalya’daki dönüşüm projelerinde sık görülen hatalar:

• Eski kolon akslarına sadık kalma.

• Estetik kaygıyla perde duvar kaldırma.

• Alt kat ticari kullanım için kolon azaltma.

• Rijitlik merkezini yanlış almak.

• Zemin etüdünü dikkate almadan proje çizmek.

• Serbest kat planı ile deprem yönetmeliğinin çatışması.

Bu hatalar bir kez işlenirse, binanın güvenliği bir daha düzelmez.

7. Stratejik Öneri: Statik Dosyayı Nasıl Okursun?

Malik veya yatırımcı olarak mühendis değilsin — ama proje okuman için mühendis olman gerekmez.

Dikkat etmen gereken 5 temel nokta:

1. Perde duvar var mı, oran yeterli mi?

2. Kolonlar simetrik dağıtılmış mı?

3. Temel tipi zemine uygun mu?

4. Beton ve donatı sınıfı doğru mu yazılmış?

5. Asansör – merdiven çekirdeği perdeli mi?

Bu beş madde doğruysa, binanın güvenlik omurgası sağlamdır.

Sonuç

Statik proje bir teknik çizim değil, bir güvenlik manifestosudur.

Antalya’nın zemin koşulları, bina yaş ortalaması ve deprem riski göz önüne alındığında taşıyıcı sistem kararları şehrin en kritik mühendislik meselesidir.

Güçlü statik proje → sağlam yapı

Zayıf statik proje → riskli gelecek

Bir binayı estetik detaylar değil, statik proje ayakta tutar.