Performans Analizi: Binanın Depreme Verdiği Yanıt
- Svd
- 2 gün önce
- 2 dakikada okunur
Deprem, binaya “yıkıldı / yıkılmadı” gibi basit bir sonuç bırakmaz. Asıl kritik olan, binanın deprem sırasında nasıl davrandığıdır. Aynı sokakta biri ayakta kalırken diğeri neden ağır hasar alır? Cevap, binanın performans analizinde gizlidir. Bu analiz, yapının deprem anındaki davranışını, taşıyıcı sistemin yükleri nasıl karşıladığını ve binanın ne kadar güvenli olduğunu ortaya koyar. Bu yazıda, performans analizinin ne olduğunu, nasıl okunduğunu ve senin için neden hayati önemde olduğunu net ve filtresiz şekilde ele alıyorum.
Performans Analizi Nedir?
Performans analizi, bir binanın deprem etkisi altındaki gerçek davranışını hesaplamaya yönelik mühendislik çalışmasıdır. Amaç, “yönetmeliğe uygun mu?” sorusundan ziyade şuna cevap vermektir:
Bu bina depremde ne yapar?
Analiz kapsamında:
Kolon, kiriş, perde ve döşemelerin dayanımı
Beton ve donatı kalitesi
Taşıyıcı sistem sürekliliği
Zemin–yapı etkileşimi
birlikte değerlendirilir. Sonuç, binanın hangi performans seviyesinde olduğu ile ifade edilir.
Deprem Performans Seviyeleri Ne Anlama Gelir?
Performans analizi sonuçları teknik terimler içerir ama özü nettir:
Hemen Kullanım (HK):
Yapı depremden sonra kullanılabilir. Hastaneler ve kritik binalar bu seviyede olmalıdır.
Can Güvenliği (CG):
Yapı hasar alır ama göçmez. İçeridekiler hayatta kalır. Konutlar için asgari kabul edilebilir seviye budur.
Göçmenin Önlenmesi (GÖ):
Yapı ayakta kalabilir ama ciddi hasarlıdır. Kullanım dışıdır. Risk sınırındadır.
Göçme Durumu:
Yapı depremi taşıyamaz. Bu noktada tartışma değil, tahliye ve dönüşüm gerekir.
Bir binanın “yıkılmadı” olması, iyi performans gösterdiği anlamına gelmez. Can güvenliği sınırında kalan bir yapı, bir sonraki depremde şansını tüketir.
Neden Aynı Yaştaki Binalar Farklı Davranır?
Sık yapılan hata şudur:
“Bina 20 yıllık ama sağlam duruyor.”
Performansı belirleyen yaş değil, tasarım ve uygulamadır.
Fark yaratan başlıca unsurlar:
Düzensiz kolon yerleşimi
Kısa kolon etkisi
Zayıf kat (özellikle dükkanlı zemin katlar)
Yetersiz etriye ve donatı detayları
Projeye aykırı tadilatlar
Bu hatalar, depremde binanın yükü doğru şekilde dağıtamamasına neden olur.
Sonuç: ani ve kontrolsüz hasar.
Performans Analizi Hangi Durumlarda Şarttır?
Aşağıdaki durumlardan biri varsa, analiz bir seçenek değil zorunluluktur:
Binada gözle görülür çatlaklar varsa
Zemin katlarda ticari kullanım bulunuyorsa
2000 yılı öncesi inşa edildiyse
Kentsel dönüşüm süreci değerlendiriliyorsa
Satın alma veya yatırım öncesi risk görmek isteniyorsa
“Henüz bir şey olmadı” yaklaşımı, deprem mühendisliğinde geçerli bir argüman değildir.
Antalya Özelinde Gerçekçi Bir Not
Antalya’da büyük depremler nadir diye düşünülür. Bu düşünce yanıltıcıdır. Bölge; Burdur-Fethiye fay zonu ve çevresel sismik etkiler nedeniyle orta–yüksek risk taşır. Ayrıca Antalya’daki yapı stokunun önemli bir kısmı:
Denetimsiz büyüme dönemlerine ait
Zemin özellikleri farklılık gösteren alanlarda
Taşıyıcı sistemi zayıf apartmanlardan oluşur
Bu nedenle performans analizi, Antalya için “abartı” değil, akılcı bir önlemdir.
Sonuç: Rakam Değil, Davranış Önemlidir
Deprem performans analizi, binanın kağıt üzerindeki değerini değil, hayat kurtarıp kurtarmayacağını gösterir. Metrekare, manzara, fiyat… Hepsi ikinci plandadır. Asıl soru şudur:
Bu bina depremde sana ne yapar?
Bu sorunun cevabını bilmeden yapılan her alım, her bekleme ve her erteleme bilinçli bir risk almadır.
Bilgi korkutmaz; belirsizlik öldürür.
👉 Diğer teknik analiz yazıları için:
Yorumlar