Aynı Sokakta İki Bina, Biri Ayakta Biri Değil – Neden?

Depremden sonra en sık sorulan soru şudur:

“Yanındaki bina ayakta, bu neden yıkıldı?”

Bu soru masumdur ama cevabı rahatsız edicidir. Çünkü gerçek şu:

Deprem adaletsiz davranmaz. Binalar eşit değildir.

Aynı sokakta, hatta bitişik nizam iki yapının tamamen farklı sonuçlar üretmesi tesadüf değildir. Bu fark; zemin, taşıyıcı sistem, proje disiplini ve insan müdahalesinin toplamıdır. Bu yazıda, bu ayrımın nedenlerini net başlıklar altında açıyorum.

1. Zemin Aynı Değildir (Haritada Aynı Görünür)

En yaygın yanılgı:

“Aynı sokaktalar, zemin aynı.”

Hayır.

Zemin:

• 10–20 metre içinde değişebilir

• Eski dere yatakları, dolgu alanlar, gevşek alüvyonlar barındırabilir

• Yeraltı su seviyesi farklılık gösterebilir

Bir bina daha sağlam zemine, diğeri zayıf tabakaya oturuyorsa; depremde biri salınımı tolere ederken diğeri büyütür. Bu büyütme, yapının taşıyıcı sistemini kapasitesinin dışına iter.

2. Taşıyıcı Sistem Karakteri

Dışarıdan bakınca iki bina da “betonarme” görünür. Ama içeride tablo değişir.

Fark yaratan detaylar:

• Kolon kesitleri (ince / yeterli)

• Perde duvar varlığı

• Donatı yerleşimi

• Kısa kolon oluşumu

Bir binada yükler düzgün dağılırken, diğerinde belirli kolonlar aşırı zorlanır. Sonuç: ani ve lokal göçme.

Deprem, zayıf noktayı affetmez; hedef alır.

3. Zemin Kat Günahları (En Sık Görülen Sebep)

“Ayakta kalan binanın altında da dükkan var ama.”

Evet, ama mesele dükkan değil; nasıl dükkan.

• Kolon kesilmiş mi?

• Duvarlar kaldırılmış mı?

• Taşıyıcı sisteme müdahale edilmiş mi?

Zemin katı boşaltılmış bir bina, depremde üst katların yükünü taşıyamaz. Bu etki zincirleme ilerler ve bina “pankek” gibi çöker.

Yan bina ayakta kalır çünkü taşıyıcı sistemine dokunulmamıştır.

4. Proje Var Ama Uygulama Yok

Kağıt üzerindeki proje ile sahadaki bina çoğu zaman aynı değildir.

Sık karşılaşılan durumlar:

• Projede olan perdelerin yapılmaması

• Donatı çaplarının düşürülmesi

• Beton sınıfının zayıf seçilmesi

Bu farklar, deprem anında “küçük detay” olmaktan çıkar; sonucu belirler.

Deprem mühendisi binayı değil, yapılmış olanı test eder.

5. Zaman Değil, Müdahale Yaşlandırır

“Bu bina daha yeni, diğeri eskiydi.”

Yanıltıcı.

Bir bina:

• Yanlış tadilatlarla

• Kontrolsüz eklerle

• Projesiz değişikliklerle

çok daha hızlı “yaşlanır”.

Bakımlı, müdahale edilmemiş bir 30 yıllık bina; hoyratça oynanmış 10 yıllık binadan daha iyi performans gösterebilir.

6. Performans Farkı = Sonuç Farkı

Deprem sonunda gördüğün tablo şudur:

• Ayakta kalan bina → yükleri yönetebildi

• Yıkılan bina → yükleri taşıyamadı

Bu bir şans meselesi değil, mühendislik ve disiplin meselesidir.

Gayrimenkul Okuması: Bu Sana Ne Söyler?

Bir yapıyı değerlendirirken:

• Sokağa değil, zemine bak

• Cepheye değil, kolona bak

• Yaşa değil, müdahaleye bak

Aynı sokakta olmak, aynı kaderi paylaşmak anlamına gelmez.

Sonuç: Deprem Yanındakine Bakmaz

Deprem geldiğinde “komşu bina” diye bir kavram yoktur.

Her yapı kendi hesabını verir.

Ayakta kalan bina şanslı değildir; doğru yapılmıştır.

Yıkılan bina kötü değildir; zayıflatılmıştır.

Bu farkı depremden sonra değil, önce görmek gerekir.

👉 İlgili diğer yazılar için:

sevderengayrimenkul.com/blog